Barter İşlemlerinin Muhasebeleştirme Örnekleri
Barter işlemlerinde muhasebe kayıtlarının satıcı, alıcı ve barter şirketi açısından ele alınması
gerekmektiği ve sistemin işleyişi dikkate alındığında ise barter işlemleri, üyelik aidatının ödenmesi, alım-satım yapılması ile barter komisyonlarının tahakkuku veya ödenmesi şeklinde sıralamayla muhasebeleştirilebilindiğine dikkat çeken Çukurova Üniv. Kozan Meslek Yüksek Okulu’ndan Yrd. Doç. Dr. Zeynep HATUNOĞLU ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğr. Gör. Mesut BİLGİNER “Vergi ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Barter” konulu makalede; barter işlemlerinin muhasebeleştirme örnekleri olarak şunları verdiler:
Örnek 1: Mutlu Ticaret A.Ş, Çiğdem Barter A.Ş ’ne üye olabilmek için 500 $
+ %18 KDV fatura bedeli kadar havale yapmıştır. (1 Dolar =1.700.000TL)
760 PAZ SAT DAĞ GİD 850.000.000,-
191 İND KDV 153.000.000,-
102 BANKALAR 1.003.000.000,-
00990 nolu fatura bedelinin havalesi
Ancak, üyelik aidatı dönem içerisinde gerçekleşmiş yada ödenmiş ise, o tarihten itibaren gelecek dönemlere ait giderlerin hesaplanması ve 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI ile 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI’na borç kaydedilmesi gerekmektedir(Özkan, 2002:74).
Barter sistemi dahilinde satış yapıldığında fatura alıcı adına düzenlenirken gerçekte işlemin muhatabı barter şirketidir (Sürmen ve Kaya, 2001:136). Bu durumda, 120 ALICILAR HESABI ’nın alt hesabına borç kaydedilmesi mümkün görünmektedir (Doğan, 2001:47).
Örnek 2: Mutlu Ticaret A.Ş, alıcı Birol Ticaret’e 2000 Dolar+%18 KDV tutarında satış yapmıştır.(1$ = 1.700.000 TL)
120 ALICILAR 4.012.000.000,-
03 Çiğdem Barterden Alacaklar
001 Birol Ticaret
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 3.400.000.000,-
391 HESAPLANAN KDV 612.000.000,-
068521 nolu fatura ile satış (2000$ X 1.700.000TL) + %18 KDV
Örnek 3: Yabancı para cinsinden satış yapıldığı için yukarıdaki kayda paralel olarak, aşağıdaki kaydın da yapılarak, satışın NAZIM HESAPLAR’ da izlenmesi gerekmektedir.
900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR 2.360,-
001 Barterden Borçlular
901 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 2.360,-
001 Barterden Alacaklar
Çiğdem Barter’dan (Birol Ticaretten) Alacağımız
Satışın gerçekleşmesi ile birlikte Mutlu Ticaret A.Ş ’nin Çiğdem Barter A.Ş.’ne satış komisyonu ödemesi gerekmektedir. Tekdüzen hesap planında yer alan 653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI, işletmenin esas faaliyetleri dışında kalan diğer olağan faaliyetleri ile ilgili işlemlerde kullanılabilmektedir (Kishalı ve Işıklar, 1998:266).
Halbuki satıcı firmanın barter şirketine ödediği komisyon direkt ana faaliyet konusu olan satış işlemlerinden kaynaklanmaktadır. Bu sebeple ödenen komisyonun 7/A seçeneğinde 760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD.HESABI’nın Satış Komisyonları alt hesabına, 7/B seçeneğinde ise 793 DIŞ.SAĞ.FAYDA VE HİZ.HESABI’ nın Satış Komisyonları alt hesabına borç kaydedilmesi gerekmektedir (Akdoğan ve Sevilengül, 1996:568-819).
Buna karşılık ödenen barter komisyonunun “653 Komisyon Giderleri” hesabına (Sürmen ve Kaya, 2001:136) veya “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabına (www.ydbarter.com) kaydedilmesi gerektiği de öne sürülmektedir. Barter şirketine ödenen komisyonun 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı’nda gösterilmesi daha uygun olacaktır.
Örnek 4: Satışın gerçekleşmesi ile birlikte Mutlu Ticaret A.Ş.’nin Çiğdem Barter A.Ş.ne, satış bedelinin %2’si oranında komisyon ödemesi gerekmektedir.
760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 68.000.000,-
34 Pazarlama Gid.
347 Satış Komisyonları
191 İNDİRİLECEK KDV 12.240.000,-
100 KASA 80.240.000,-
00101 nolu fatura ile Çiğdem Bartere Ödenen Komisyon
Fakat Çiğdem Barter A.Ş. tarafından faturalandırılan komisyon tutarı, hemen değil daha sonra ödenecekse 100 KASA yerine 320 SATICILAR HESABI’nın kullanılması mümkün görünmektedir (Doğan, 2001: 48).
Mutlu Ticaret A.Ş’nin en geç dokuz ay veya 1 yıl içerisinde sisteme dahil üyelerden mal ve hizmet satın alarak mahsuplaşması ya da vade sonunda nakden tahsil etmesi erekmektedir. Tahsilat işleminde, satış tarihi ile vade arasında oluşabilen kur farklarının 646 KAMBİYO KARLARI veya 656 KAMBİYO ZARARLARI hesaplarıyla ilişkilendirilmesi ve NAZIM HESAPLAR’daki kaydın ters kayıtla kapatılması gerekmektedir.”
Barter İşlemlerinin Muhasebeleştirme Örnekleri
Barter işlemlerinde muhasebe kayıtlarının satıcı, alıcı ve barter şirketi açısından ele alınması
gerekmektiği ve sistemin işleyişi dikkate alındığında ise barter işlemleri, üyelik aidatının ödenmesi, alım-satım yapılması ile barter komisyonlarının tahakkuku veya ödenmesi şeklinde sıralamayla muhasebeleştirilebilindiğine dikkat çeken Çukurova Üniv. Kozan Meslek Yüksek Okulu’ndan Yrd. Doç. Dr. Zeynep HATUNOĞLU ve Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğr. Gör. Mesut BİLGİNER “Vergi ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Barter” konulu makalede; barter işlemlerinin muhasebeleştirme örnekleri olarak şunları verdiler:
Örnek 1: Mutlu Ticaret A.Ş, Çiğdem Barter A.Ş ’ne üye olabilmek için 500 $
+ %18 KDV fatura bedeli kadar havale yapmıştır. (1 Dolar =1.700.000TL)
760 PAZ SAT DAĞ GİD 850.000.000,-
191 İND KDV 153.000.000,-
102 BANKALAR 1.003.000.000,-
00990 nolu fatura bedelinin havalesi
Ancak, üyelik aidatı dönem içerisinde gerçekleşmiş yada ödenmiş ise, o tarihten itibaren gelecek dönemlere ait giderlerin hesaplanması ve 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HESABI ile 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI’na borç kaydedilmesi gerekmektedir(Özkan, 2002:74).
Barter sistemi dahilinde satış yapıldığında fatura alıcı adına düzenlenirken gerçekte işlemin muhatabı barter şirketidir (Sürmen ve Kaya, 2001:136). Bu durumda, 120 ALICILAR HESABI ’nın alt hesabına borç kaydedilmesi mümkün görünmektedir (Doğan, 2001:47).
Örnek 2: Mutlu Ticaret A.Ş, alıcı Birol Ticaret’e 2000 Dolar+%18 KDV tutarında satış yapmıştır.(1$ = 1.700.000 TL)
120 ALICILAR 4.012.000.000,-
03 Çiğdem Barterden Alacaklar
001 Birol Ticaret
600 YURTİÇİ SATIŞLAR 3.400.000.000,-
391 HESAPLANAN KDV 612.000.000,-
068521 nolu fatura ile satış (2000$ X 1.700.000TL) + %18 KDV
Örnek 3: Yabancı para cinsinden satış yapıldığı için yukarıdaki kayda paralel olarak, aşağıdaki kaydın da yapılarak, satışın NAZIM HESAPLAR’ da izlenmesi gerekmektedir.
900 BORÇLU NAZIM HESAPLAR 2.360,-
001 Barterden Borçlular
901 ALACAKLI NAZIM HESAPLAR 2.360,-
001 Barterden Alacaklar
Çiğdem Barter’dan (Birol Ticaretten) Alacağımız
Satışın gerçekleşmesi ile birlikte Mutlu Ticaret A.Ş ’nin Çiğdem Barter A.Ş.’ne satış komisyonu ödemesi gerekmektedir. Tekdüzen hesap planında yer alan 653 KOMİSYON GİDERLERİ HESABI, işletmenin esas faaliyetleri dışında kalan diğer olağan faaliyetleri ile ilgili işlemlerde kullanılabilmektedir (Kishalı ve Işıklar, 1998:266).
Halbuki satıcı firmanın barter şirketine ödediği komisyon direkt ana faaliyet konusu olan satış işlemlerinden kaynaklanmaktadır. Bu sebeple ödenen komisyonun 7/A seçeneğinde 760 PAZ.SAT.DAĞ.GİD.HESABI’nın Satış Komisyonları alt hesabına, 7/B seçeneğinde ise 793 DIŞ.SAĞ.FAYDA VE HİZ.HESABI’ nın Satış Komisyonları alt hesabına borç kaydedilmesi gerekmektedir (Akdoğan ve Sevilengül, 1996:568-819).
Buna karşılık ödenen barter komisyonunun “653 Komisyon Giderleri” hesabına (Sürmen ve Kaya, 2001:136) veya “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabına (www.ydbarter.com) kaydedilmesi gerektiği de öne sürülmektedir. Barter şirketine ödenen komisyonun 760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Hesabı’nda gösterilmesi daha uygun olacaktır.
Örnek 4: Satışın gerçekleşmesi ile birlikte Mutlu Ticaret A.Ş.’nin Çiğdem Barter A.Ş.ne, satış bedelinin %2’si oranında komisyon ödemesi gerekmektedir.
760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 68.000.000,-
34 Pazarlama Gid.
347 Satış Komisyonları
191 İNDİRİLECEK KDV 12.240.000,-
100 KASA 80.240.000,-
00101 nolu fatura ile Çiğdem Bartere Ödenen Komisyon
Fakat Çiğdem Barter A.Ş. tarafından faturalandırılan komisyon tutarı, hemen değil daha sonra ödenecekse 100 KASA yerine 320 SATICILAR HESABI’nın kullanılması mümkün görünmektedir (Doğan, 2001: 48).
Mutlu Ticaret A.Ş’nin en geç dokuz ay veya 1 yıl içerisinde sisteme dahil üyelerden mal ve hizmet satın alarak mahsuplaşması ya da vade sonunda nakden tahsil etmesi erekmektedir. Tahsilat işleminde, satış tarihi ile vade arasında oluşabilen kur farklarının 646 KAMBİYO KARLARI veya 656 KAMBİYO ZARARLARI hesaplarıyla ilişkilendirilmesi ve NAZIM HESAPLAR’daki kaydın ters kayıtla kapatılması gerekmektedir.”